Definition and meaning of martelen

  Het Handvest van de Grondrechten van de Europese Unie over martelen.

  Marteling in de Abu Ghraib-gevangenis

Martelen, ook wel folteren of pijnigen, is een zeer ernstige geestelijke of lichamelijke handeling, waarbij het slachtoffer gedurende langere tijd is overgeleverd aan de wil van de folteraar. In ten minste 150 landen ter wereld wordt gemarteld (stand van zaken rond 2003). Het uitvoeren van een marteling is dus een bewuste keuze van de folteraar. Door internationale organisaties als Amnesty International wordt op die landen waar het voorkomt druk uitgeoefend om de praktijken te stoppen. Verder geeft Amnesty er ruchtbaarheid aan, het wordt openbaar gemaakt en veroordeeld.

Volgens het VN-verdrag is marteling 'iedere handeling waardoor opzettelijk hevige pijn of hevig leed, lichamelijk of geestelijk, wordt toegebracht met zulke oogmerken als het verkrijgen van inlichtingen, bestraffing, intimidatie of dwang, wanneer zulke pijn wordt toegebracht door of met instemming van een overheidsfunctionaris.' Het laat in het midden hoe het heet als er geen overheidsfunctionaris betrokken is.

De meest gebruikte vormen van marteling zijn het toebrengen van verwondingen, verkrachting, vernedering en bedreiging.

  Manieren van lichamelijke foltering

  Afbeelding uit het Nordisk familjebok, een encyclopedie

  Afbeelding uit de Constitutio Criminalis Theresiana, 1768

  Marteling, afgebeeld op het altaar in de kerk van Fraukirch, 1667

  Straf in China, ca. 1906

In de loop van de menselijke geschiedenis werd er onder vorm voor bekentenissen gefolterd. In de Romeinse tijd en de loop van de Middeleeuwen werd er tijdens verhoringen gefolterd om een bekentenis te verkrijgen van de verdachten. Die bekentenissen kwamen meestal toch, omdat de pijn ondraaglijk was en de veroordeelde zijn "misdaad" toegaf, ook al was hij onschuldig. Daarna kwam hij voor een tribunaal van rechters of een stamhoofd, die hem de doodstraf oplegde. In de Romeinse tijd werden de veroordeelden in de arena geworpen, waar ze door de leeuwen of andere wilde dieren werden gedood. Anderen moesten vechten als gladiator, of weer anderen werden onthoofd of gekruisigd, als het een Romeins burger was. De executies gebeurden meestal in het openbaar. In de Middeleeuwen vond men nog meer geraffineerde methodes, om bekentenissen uit iemand te verkrijgen.

Een aantal martelmethodes:

• Het verwijderen van organen. Het slachtoffer werd gedwongen toe te kijken hoe zijn/haar organen werden verwijderd uit het lichaam.

• Waterboarding is een verhoortechniek waarbij de vastgebonden verhoorde een natte doek over het gezicht krijgt gelegd waarover telkens water wordt uitgegoten. Hierdoor krijgt deze het gevoel te verdrinken.

• Het wiel. Het wiel was een van de pijnlijkste manieren van marteling. Eerst werden de botten op strategische plekken gebroken, waarna het slachtoffer tussen de spaken van het wiel werd gedrapeerd. Een andere wijze was het slachtoffer op het wiel vastbinden waarna alsnog de botten werden gebroken.

• De waterproef. De verdachte werd op een bank gelegd en vastgebonden. Zijn hoofd rustte niet op de bank, zodat het hoofd van de ondervraagde geen steun had. De beul stak een grote trechter in de mond en de assistent-beul goot met een waterkan grote hoeveelheden water in de keel. Door het achteroverliggen van zijn/haar hoofd, kon het slachtoffer zodanig moeilijk slikken, dat het water uit zijn mond en neusgaten spoot. Met pijn aan de sinussen en eventueel water in de longen als gevolg.

Een andere manier van marteling met water was dat de beul het slachtoffer dwong zoveel water te drinken dat de maag op ploffen stond. Vervolgens zou hierop geslagen worden met zware objecten of werd het slachtoffer aan de benen omhoog gehesen. Op deze manier kon de zware maag druk zetten op andere organen.

• De rektafel. De "verdachte" werd aan handen en voeten aan de uiteinden van de rektafel, ook wel pijnbank genoemd, vastgebonden en op rollen met ijzeren pinnen gelegd. Zijn vastgebonden polsen waren met touwen of kettingen vastgemaakt aan een rad. Daarop draaide de beul aan het rad met behulp van een tandwiel, waardoor het slachtoffer uitgerekt werd en over de pinnen gleed. Een geestelijke, meestal dominicanen of franciscanen en de inquisiteur ondervroegen het slachtoffer. Als het slachtoffer niet naar tevredenheid antwoordde, werd het rad verder gedraaid.

• Geseling. De ondervraagde werd aan zijn handen opgehangen, zodat hij met zijn voeten net boven de grond hing. Op zijn ontblote bovenlichaam werd hij/zij geslagen met een zweep of roede.

• De palei. De verdachte werd met op de rug vastgebonden handen omhoog getrokken.

• De halsband. De hals van het rechtop zittende slachtoffer werd gekneld in een houten halsband met scherpe pinnen aan de binnenkant. Bij de minste beweging drongen de pinnen in de hals.

• Duimschroeven. Met een draaibankinstrument werden de duimen geplet.

• De schedelkraker. Het slachtoffer werd onder een soort ijzeren helm gezet. Daarna werd de helm met een enorme schroef beetje bij beetje aangedraaid. De enorme druk op de schedel zorgde voor het breken van de tanden, pletten van de ogen en uiteindelijk het pletten van de hersenen.

• Het wurgtouw. Dit touw met twee houten handvatten werd rond de hals van de verdachte gelegd en door de ondervrager rondgedraaid, zoals bij de garrote. De zogenaamde minnaars van Anna Boleyn werden zo door Mortimer, rechter en rechterhand van koning Hendrik VIII van Engeland ondervraagd. Zij bekenden en kregen de doodstraf.

• De voetverbranding. De verdachte werd op de pijnbank gebonden en van zijn schoeisel ontdaan. De beul kwam met een brandende fakkel langs zijn voeten.

• Op het rooster. De verdachten werden op een rooster gelegd en vastgebonden met kettingen. Onder hem werd een kolenvuur gestookt dat met een blaasbalg werd aangewakkerd. De uitdrukking "op het rooster leggen" is nog altijd een gezegde, dat "scherp ondervragen" betekent.

• De Kattenklauw. De Kattenklauw is een metalen instrument met scherpe uiteindes, dat werd gebruikt om stukken vlees van iemand af te scheuren.

• Het Kielhalen. Waarbij opvarenden van schepen letterlijk onder de boot door werden getrokken.

• De peer. Voor overspelige vrouwen en homoseksuelen was er de peer, een peervormig metalen apparaat dat door een schroefmechanisme in drie grote uiteenlopende schillen opengedraaid kon worden. De peer werd in de mond, anus of vagina ingebracht en langzaam opengedraaid.

• De handschoen. Hierbij werd een ijzeren handschoen verhit boven een vuur tot het gloeiend heet was. De verdachte moest deze aantrekken. Hierdoor verschroeide de hand.

• Zagen. Het slachtoffer wordt ondersteboven gehangen met zijn/haar handen op de rug en er wordt tussen het slachtoffer zijn/haar benen gezaagd. Meestal wordt er tot halverwege de maag gezaagd om de sterftijd te verlengen

Verder zijn er nog vele manieren met messen, pinnen, zuren, drugs, peper, elektriciteit, waterdruppels, etc. Bij sommigen staan Aziatische landen bekend om hun bijzonder geraffineerde marteltechnieken.

  Manieren van geestelijke foltering

Voor het geestelijk folteren is er een arsenaal van technieken die kunnen gezien worden als de overtreffende trap van pesten en treiteren. De grens met lichamelijke marteling is overigens vrij vaag omdat er vaak lichamelijke dwang aan te pas komt om het slachtoffer de geestelijke marteling te doen ondergaan. Voorbeelden zijn:

• Iemand een lange tijd laten luisteren naar een naar geluid (bijvoorbeeld ruis), of iemand onder een lekkende kraan of iets dergelijks leggen, waardoor het slachtoffer het gevoel voor tijd kwijtraakt;
• Bedreiging van het slachtoffer en van familieleden en andere dierbaren;
• (Publieke) vernedering;
• Onthouding van slaap;
• Het slachtoffer in een felverlichte en felgekleurde kamer opsluiten;
• Uitbuiting van fobieën, bijvoorbeeld iemand met arachnofobie in een kamer vol spinnen opsluiten.
• Iemand dwingen toe te kijken bij de marteling, seksueel misbruik of zelfs executie van andere slachtoffers.
• Het slachtoffer de noodzakelijke hygiëne ontzeggen zodat hij zichzelf of zijn cel bevuilt.
• Seksueel misbruik;
• Het slachtoffer dwingen gevaarlijke dingen te doen, bijvoorbeeld Russische Roulette;
• Het slachtoffer dwingen onsmakelijke stoffen te consumeren, zoals urine, feces, braaksel;
• Het slachtoffer dwingen om aan martelingen van anderen mee te doen.
• Ook geïntensiveerde ondervragingstechnieken, (enhanced interrogation techniques) zoals deze door de CIA in Guantánamo Bay zouden zijn gebruikt, kan men zien als een vorm van geestelijke foltering. De CIA ontkent echter dat hierbij onwettige methoden zijn gebruikt.
• Gesimuleerde executie (mock execution). Het slachtoffer wordt wijs gemaakt dat hij zal worden geëxecuteerd, bij voorkeur door de hieraan voorafgaande processen te simuleren. Het slachtoffer krijgt bijvoorbeeld een 'laatste maaltijd', wordt naar de executieruimte gebracht, en op de 'elektrische stoel' vastgebonden.
• Het slachtoffer dwingen iets te doen dat tegen zijn of haar geloof ingaat, bijvoorbeeld een jood of moslim dwingen varkensvlees te eten.

  Betrouwbaarheid van bekentenissen

Bij de door martelingen of agressieve verhoortechnieken afgedwongen bekentenissen bestaat de kans dat mensen dingen toegeven of onthullen die in werkelijkheid niet gebeurd zijn.^[1] Omdat het ethisch niet toelaatbaar is de effectiviteit van marteltechnieken of agressief verhoor experimenteel te onderzoeken, ontbreekt hiervoor voldoende wetenschappelijke bewijs. Wél is uit sommige praktijkgevallen, zoals ondervraging van de Birmingham Six en de Guildford Four en Maguire Seven (verdacht van IRA bomaanslagen), gebleken dat agressieve en langdurige ondervraging kan leiden tot valse bekentenissen.

  Zie ook

• Istanbul Protocol

  Externe links

• Amnesty International
• ACAT België-Vlaanderen
• Katherine Eban: The Psychology-Torture Connection, Vanity Fair, 18 juni 2008.

Zie de categorie Torture van Wikimedia Commons voor meer mediabestanden.

Zoek martelen op in het WikiWoordenboek.