Definition and meaning of agglomeratie

Portaal Steden

Een agglomeratie (ook wel stedelijk gebied genoemd, maar die term kan ook naar een algemener begrip verwijzen) is een aaneenschakeling van nederzettingen, verspreid over verschillende steden en dorpen, waarvan de inwoners zich gedragen alsof zij in één stad wonen. Dat wil zeggen dat de bewoners wonen, werken, winkelen en recreëren in verschillende delen van de agglomeratie en zich in hun dagelijks leefpatroon veelvuldig binnen de agglomeratie verplaatsen.

  Ligging

In veel gevallen ligt een agglomeratie rondom een centrale stad. De steden en dorpen hoeven niet direct op elkaar aan te sluiten, er kunnen ook rivieren, autosnelwegen, parken, volkstuinen of landbouwgrond tussen in liggen. Een exacte betekenis van een agglomeratie bestaat daarom ook niet.

  Vervoer

De kracht van een stad ligt onder meer in het feit dat de bewoners zich binnen de stad veelvuldig bewegen zodat een intensieve interactie ontstaat tussen de bewoners. In een traditionele stad verplaatsten de inwoners zich hoofdzakelijk te voet. De omvang van traditionele steden is daarom beperkt tot een half uur gaans (circa drie kilometer). Agglomeraties konden ontstaan doordat snelle vervoerwijzen beschikbaar kwamen (trein, tram en auto) waardoor bewoners zich binnen hetzelfde tijdbudget over veel grotere afstanden konden verplaatsen. Zo kon het dagelijks leefpatroon van de bewoners zich over een veel groter gebied uitstrekken en werd een intensieve interactie tussen veel grotere aantallen inwoners mogelijk. Deze intensieve interactie heeft meerwaarde omdat zij culturele en economische ontwikkeling mogelijk maakt.

  Verkeerssystemen

Agglomeraties zijn dus eigenlijk afhankelijk van een goed verkeerssysteem. Zij kennen een druk (forenzen-)vervoer, beschikken over openbaar vervoer en hebben last van congestie. Agglomeraties zijn vaak gegroeid rondom verkeerssystemen die eigenlijk bedoeld waren voor interlokaal verkeer en gedimensioneerd waren op veel kleinere vervoerstromen. Spoorwegen en autowegen binnen agglomeraties zijn daarom veelvuldig uitgebreid om in de alsmaar toenemende vervoersbehoefte te voorzien. Ook zijn verkeerssystemen die ontstaan zijn op een stedelijke schaal (zoals de stadstram) uitgebreid naar de grotere reikwijdte van de agglomeratie, probleem hiervan is dat deze systemen eigenlijk te langzaam zijn. Agglomeraties hebben eigenlijk behoefte aan vervoersystemen die specifiek zijn toegesneden op hun behoefte zoals voldoende snelheid en een hoge capaciteit. Dergelijke systemen worden ook wel aangeduid met de term stadsgewestelijk vervoer.

  Deltametropool

De Randstad kan worden opgevat als een aaneenschakeling van meerdere agglomeraties, dit wordt ook wel een stedelijk gebied genoemd. De ambitie van veel bestuurders in de Randstad is het gebied te laten functioneren als één agglomeratie die kan concurreren met de grootste agglomeraties in de wereld. Deze ambitie wordt aangeduid met de term Deltametropool.

Vaak worden met agglomeraties de enorme miljoenensteden bedoeld, maar ook op kleinere schaal is er sprake van verstedelijking van dit soort, kleinere industrie- en provinciesteden slokken vaak ook het omringende gebied op.

  Agglomeraties in Nederland

Zie het lemma Plusregio voor een compleet overzicht. In zeven agglomeraties in Nederland is een extra bestuurslaag (tussen provincie en gemeente) opgericht.

De grootste agglomeraties zijn:

• Amsterdam (Stadsregio Amsterdam; met de gemeenten Amsterdam, Amstelveen, Ouder-Amstel, Diemen, Weesp, Zaanstad en Haarlemmermeer), ca. 1.300.000 inwoners.
• Rotterdam (Stadsregio Rotterdam ("Rotterdam-Rijnmond"); met de gemeenten Rotterdam, Schiedam, Vlaardingen, Maassluis, Lansingerland, Spijkenisse, Albrandswaard, Barendrecht, Ridderkerk, Capelle aan den IJssel en Krimpen aan den IJssel), ca. 1.200.000 inwoners.
• Den Haag (Stadsgewest Haaglanden; met de gemeenten Den Haag, Delft, Wassenaar, Leidschendam-Voorburg, Rijswijk, Pijnacker-Nootdorp, Westland, Midden-Delfland en Zoetermeer), ca. 1.000.000 inwoners.
• Eindhoven (Samenwerkingsverband Regio Eindhoven; met in totaal 21 gemeentes in Zuidoost-Brabant, waaronder Eindhoven, Helmond, Veldhoven, Son en Breugel, Best, Geldrop-Mierlo, Nuenen en Waalre, ca. 800.000 inwoners.
• Utrecht (Bestuur Regio Utrecht; met de gemeenten Utrecht, De Bilt, Zeist, Maarssen, De Meern, Bunnik, Houten, Nieuwegein, IJsselstein en Vianen), ca. 600.000 inwoners.

De regio's Arnhem-Nijmegen en Twente vormen de twee overige agglomeraties, maar deze zijn minder aaneengesloten. De stadsregio Rotterdam en het stadsgewest Haaglanden zijn daarentegen dusdanig aan het verstrengelen, inclusief politieke samenwerking, dat zij ook als een enkelvoudige agglomeratie gezien kunnen worden.

Ook wordt de gehele Randstad soms gezien als één grote agglomeratie. Maar bestuurlijk is het bij een poging gebleven. Andere stedelijke gebieden in Nederland zoals Metropoolregio Amsterdam worden ook als agglomeraties gezien.

  Definities in verschillende landen

Landen definiëren agglomeraties op verschillende manieren:

  Europese Unie

Eurostat heeft een eenheid, de Larger Urban Zone gedefinieerd om de definities van stedelijke agglomeratie te harmoniseren, niet alleen over de EU heen, maar ook daarbuiten.^[1]

  Japan

Japan kent de term tosjiken (都市圏), ofwel "blok steden".

  Verenigde Staten

De Amerikaanse overheid definieert verschillende categorieën agglomeraties:^[2]

• Core based statistical area (CBSA), een kerngebeid dat sterk sociaal en economisch verbonden is
  • Metropolitan statistical area (MSA), een CBSA met meer dan 50.000 inwoners
  • Micropolitan statistical area (μSA), een CBSA tussen 10.000 en 50.000 inwoners
• Combined statistical area (CSA), aan elkaar grenzende CBSA's die sociaal en economisch met elkaar zijn verbonden

Een voorbeeld is Los Angeles, dat een CBSA van 17,9 miljoen inwoners heeft bestaande uit de MSA's Los Angeles-Long Beach-Santa Ana (12,8 miljoen), Riverside-San Bernardino (4,2 miljoen) en Oxnard -Thousand Oaks-Ventura (1,1 miljoen).

  Referenties