Definition and meaning of Kerstmuziek

Kerstmuziek is religieuze of populaire muziek die vooral in de kersttijd wordt uitgevoerd. De gezongen muziek wordt over het algemeen benoemd met het woord kerstlied. Men kan hierbij meerdere soorten onderscheiden.

  Onderscheid

Er kan onderscheid worden gemaakt tussen religieuze kerstliederen, die over de geboorte van Jezus Christus gaan, en de profane liederen die de sfeer rond Kerstmis beschrijven (de Kerstman, sneeuw of gezelligheid). De profane liederen zijn veelal van Amerikaanse oorsprong. De Kerstmanliederen komen overeen met onze Sinterklaasliederen.

Daarnaast is er ook klassieke muziek die speciaal voor kerst is gecomponeerd, zoals het Weihnachtsoratorium van Johann Sebastian Bach.

Bepaalde ideologieën als het communisme, het liberalisme en het nationaalsocialisme bestreden (bestrijden) de christelijke viering van Kerstmis; "O Tannenbaum" ("O denneboom") werd bijvoorbeeld in het Derde Rijk gebruikt ter verdringing van overige kerstliederen.

De religieuze kerstliederen, die tot aan de twintigste eeuw alle kerstliederen uitmaakten, omvatten een aantal canonische liederen die een verschillende afkomst en ouderdom hebben. Voor de Nederlanden zijn een aantal kerstliederen bekend uit de 15e en 16e eeuw, te vinden in handschriften die waarschijnlijk hun oorsprong vinden in kringen rond de Moderne Devotie, terwijl het genre voor de Spaanse Nederlanden in de zeventiende eeuw muteert naar de Cantiones natalitiae. Een lied als Hoe leyt dit kindeke of Nu zijt wellekome stamt uit het begin van de nieuwe tijd; Stille Nacht werd in het begin van de negentiende eeuw geschreven.

In de twintigste eeuw werden de liederen Jingle Bells en (I'm dreaming of a) White Christmas, beide producten van de Amerikaanse muziekindustrie, de bekendste vertegenwoordigers van de tweede soort kerstliederen. Veel popartiesten hebben sindsdien een kerstlied gemaakt. Een eigenaardigheid hierbij is dat deze singles in Nederland niet of nauwelijks doorbreken, doordat er een taboe rust de single vóór 6 december te promoten (men wil het Sinterklaasfeest beschermen), en het lied op die manier weinig tijd heeft om populair te worden.

In sommige liederen komt Kerstmis zelfs niet voor (Jingle Bells gaat alleen over sneeuw) maar desondanks worden ze als kerstliederen beschouwd en is het niet correct ze buiten de kersttijd te zingen of te spelen.

De bekendste uitvoerders van kerstmuziek zijn de traditionele Engelse Christmas Carol Singers. Gekleed in fabelachtige kledij uit de Charles Dickens periode brengen deze zangers vocaal (a capella) en meestal vierstemmig allerhande bekende kerstliederen ten gehore tijdens de kerstperiode.

In België zijn de bekendste uitvoerders The Christmas Carol Singers.

  Voorbeelden

  Klassieke kerstmuziek

• "Weihnachtsoratorium" van Johann Sebastian Bach
• "A ceremony of carols" van Benjamin Britten
• "Concerto Grosso Nr. 8 Voor kerstavond" van Arcangelo Corelli
• "Weihnachthistorie" van Heinrich Schütz
• "Vom Himmel hoch da komm' Ich her" (naar de tekst van Luther).
• "Quatre Motets pour le temps de Noël" van Francis Poulenc

  Traditionele christelijke kerstliederen

• "Stille Nacht" (uit het Duits)
• "De herdertjes lagen bij nachte"
• "Eer zij God in onze dagen"
• "Er is een kindeke geboren op aard"
• "Ere zij God" (Lucas 2:14)
• "Komt allen tezamen" / "Wij komen tezamen" (Adeste fideles)
• "Nu zijt wellekome" (stamt oorspronkelijk uit de 14e eeuw)
• "In dulci jubilo" (1328, een mengeling van Latijn en Vroegduits)
• "O Kerstnacht, schoner dan de dagen"
• "Comt verwondert u hier, menschen"
• "Es ist ein Ros entsprungen"
• "Midden in de winternacht" (quand Jesus naquit à Noël)
• "Geen wiegje als rustplaats" (traditioneel foutief toegeschreven aan Maarten Luther)
• "Hoor, de eng'len zingen d'eer" ("Hark! The herald angels sing")
• "À la berline postiljon" (opnieuw populair gemaakt door Herman van Veen, meer een driekoningenlied)
• "Transeamus usque Bethlehem"

  Andere Nederlandstalige kerstliedjes

• "O dennenboom" (uit het Duits)
• "De witte vlokken zweven" (dit is een ontkerkelijkte variant van het oorspronkelijk Duitstalige "Es ist ein Ros entsprungen")
• "Met vlijt aensijt, weest verblijt met jolijt"

  Traditioneel Engelstalige kerstliedjes

Dit zijn zogenaamde Christmas carols, veelal gearrangeerd door de Britse organist David Willcocks

• "Away in a Manger" (Maarten Luther) (bij ons: "Geen wiegje als rustplaats")
• "Oh, come all ye faithful" ("Adeste fideles")
• "Ding dong merrily on high"
• "Hark! The Herald Angels Sing" (ook bekend als: "Hoor, de eng'len zingen d'eer")
• "The first nowell" (ook bekend als The first noel)
• "Silent night" (uit het Duits: "Stille Nacht, heilige Nacht"))
• "God rest ye merry, gentlemen"
• "The Twelve Days of Christmas"

  Profane Engelstalige kerstliedjes

• "Jingle Bells"
• "We wish you a merry Christmas"
• "Frosty the Snowman"
• "White Christmas"
• "Let it snow"
• "Winter wonderland"

  Pop-kerstliederen

• "Santa Claus is coming to town" onder andere door Bruce Springsteen en Frank Sinatra
• "Last Christmas" van Wham!
• "Happy Xmas (War is over)" van John Lennon
• "Wonderful Christmas time" van Paul McCartney
• ""Christmas Time is Here Again" van The Beatles
• "Run Rudolph Run" van Chuck Berry
• "2000 Miles" van The Pretenders
• "Driving home for Christmas" van Chris Rea
• "Bakske vol met stro" van Urbanus
• "Stop The Cavalry" van Jona Lewie (eigenlijk geen kerstlied, maar er komt iets van Kerstmis in voor)
• "Do they know it's Christmas?" van Band Aid
• "Fairytale of New York" van Pogues
• "All I Want for Christmas Is You" van Mariah Carey of Justin Bieber
• "Blue Christmas" voor het eerst opgenomen door Ernest Tubb beroemd gemaakt door Dean Martin en Elvis Presley
• "Christmas was a friend of mine" van Fay Lovsky
• "Lonely this Christmas" van Mud
• "Merry Xmas everybody" van Slade
• "Alle dagen Kerstmis" van Will Tura
• "Christmas" van The Who
• "Feliz Navidad" van José Feliciano
• "Have Yourself a Merry Little Christmas" van Christina Aguilera of Kenny Loggins
• "Thank God It's Christmas" van Queen

  Zie ook

• Lijst van Nederlandstalige kerstliederen

  Externe links

• Koninklijke bibliotheek - dossier kerstliederen
• Traditionele kerstmuziek van het graafschap van Nice, France (Frans, Engels, occitan). Woorden, MIDI-files, bladmuziek.
• Luisterfragmenten van kerstliedjes uit de Vlaamse Barok

Zie de categorie Christmas carols van Wikimedia Commons voor meer mediabestanden.