Alkohol etylowy
Z Wikipedia
Alkohol etylowy | |||||||||||||||||
Ogólne informacje | |||||||||||||||||
Nomenklatura systematyczna (IUPAC): | |||||||||||||||||
etanol | |||||||||||||||||
Inne nazwy | hydroksyetan, spirytus | ||||||||||||||||
Wzór sumaryczny | C2H6O | ||||||||||||||||
Inne wzory | C2H5OH | ||||||||||||||||
SMILES | CCO | ||||||||||||||||
Masa molowa | 46,07 g/mol | ||||||||||||||||
Wygląd | bezbarwna, klarowna ciecz | ||||||||||||||||
Identyfikacja | |||||||||||||||||
Numer CAS | 64-17-5 | ||||||||||||||||
PubChem | 702[1] | ||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Niebezpieczeństwa | |||||||||||||||||
Klasyfikacja UE | Treść oznaczeń: F – łatwopalny | ||||||||||||||||
NFPA 704 |
3 1 0 | ||||||||||||||||
Temperatura zapłonu | 12 °C (285,15 K) | ||||||||||||||||
Temperatura samozapłonu | 425 °C (698,15 K) | ||||||||||||||||
Zwroty ryzyka | R: 11 | ||||||||||||||||
Zwroty bezpieczeństwa | S: 2,S7,S16 | ||||||||||||||||
Numer RTECS | KQ6300000 | ||||||||||||||||
Podobne związki | |||||||||||||||||
Pochodne alkoholowe | etanolan sodu | ||||||||||||||||
Podobne związki | alkohol metylowy alkohol propylowy alkohol izopropylowy | ||||||||||||||||
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą warunków standardowych (25 °C, 1000 hPa) |
Alkohol etylowy lub etanol – związek organiczny z grupy alkoholi o wzorze C2H5OH.
Spis treści |
Właściwości
W temperaturze pokojowej jest to bezbarwna, łatwopalna ciecz o charakterystycznej woni i piekącym smaku. Na powietrzu pali się słabo widocznym niebieskawym płomieniem.
Temperatura [°C] | Lepkość dynamiczna [cP] |
10 | 1,449 |
20 | 1,192 |
30 | 0,991 |
40 | 0,828 |
50 | 0,697 |
60 | 0,607 |
70 | 0,505 |
Miesza się z wodą w dowolnym stosunku i jako taki jest stosowany jako średniopolarny rozpuszczalnik organiczny.
Mieszanina 95,6% etanolu z wodą jest popularnie nazywana spirytusem. Jest to mieszanina azeotropowa i dlatego nie można uzyskać przez prostą destylację etanolu 100%. Etanol 100% jest nazywany alkoholem absolutnym, a do jego otrzymywania stosowana jest destylacja azeotropowa w układzie etanol-woda-benzen. Po dodaniu niewielkiej ilości benzenu najpierw wrze potrójny azeotrop: benzen-etanol-woda , później azeotrop: etanol-benzen, na końcu zaś destyluje czysty bezwodny etanol. Możliwe jest też związanie wody z 95,6% etanolu przez dodanie tlenku wapnia lub bezwodnego siarczanu(VI) magnezu lub siarczanu(VI) sodu. Etanol absolutny jest higroskopijny i pochłania wodę z powietrza, należy więc przechowywać go w szczelnie zamkniętych naczyniach. Całkowicie bezwodny etanol (zawartość wody < 100 ppm) uzyskuje się przez destylację znad etanolanu magnezu w układzie zabezpieczonym przed dostępem powietrza.
Stężenie objętościowe [% v/v] | Stężenie wagowe [% w/w] | Gęstość [g/cm3] |
---|---|---|
100,0 | 100,0 | 0,79 |
95,0 | 92,4 | 0,81 |
90,0 | 85,7 | 0,83 |
70,0 | 62,4 | 0,89 |
50,0 | 42,4 | 0,93 |
40,0 | 33,3 | 0,95 |
20,0 | 16,2 | 0,97 |
0,0 | 0,0 | 1,00 |
Otrzymywanie i zastosowanie
Etanol do celów spożywczych (→ napój alkoholowy) otrzymuje się w wyniku fermentacji alkoholowej. Podstawowymi surowcami do produkcji etanolu są: buraki cukrowe, trzcina cukrowa, ziemniaki, i wiele innych roślin.
W farmacji etanol wykorzystywany jest m.in. jako rozpuszczalnik do sporządzania niektórych leków. W recepturach nazywany bywa Ethanolum i Aethanolum, z podaniem stężenia w stopniach (procentach objętościowych) (np. Ethanolum 95°, Aethanolum 95°). Do określenia etanolu 95° używa się też nazwy: Spiritus Vini rectificatus. Farmakopea Polska VI podaje stężenie etanolu recepturowego wynoszące 96%.
Cena prostych napojów alkoholowych (czystych wódek i spirytusu spożywczego) w wielu krajach wynika z podatków nakładanych na te produkty, a nie z kosztów ich produkcji. Rzeczywisty koszt wytworzenia 1 l spirytusu to ok. 0,50 euro, gdy jest on otrzymywany przez fermentację i jeszcze taniej jeśli pochodzi z syntezy bezpośredniej[4][5].
Etanol do celów przemysłowych jest często produkowany poprzez bezpośrednią syntezę z gazu syntezowego (mieszaniny CO, H2 i H2O), która prowadzi do czystszego chemicznie etanolu. Etanol jest tanim w produkcji surowcem i jest jednocześnie stosunkowo niegroźny dla środowiska, dlatego jest wykorzystywany jako rozpuszczalnik w przemyśle chemicznym. Stosowany jest także jako paliwo napędowe np. w Brazylii 86% sprzedawanych nowych aut jest przystosowanych do spalania etanolu[6].
Działanie na organizm człowieka
Alkohol etylowy należy do związków chemicznych, które szybko wchłaniają się z przewodu pokarmowego – już w ciągu 5–10 minut po spożyciu można go wykryć we krwi. W ciągu 15 minut wchłonięciu ulega 50% spożytej dawki. Po pewnym czasie stabilizacji stężenia alkoholu etylowego w tkankach, rozpoczyna się proces jego eliminacji. Jest to w 90% eliminacja enzymatyczna, a w 10% usuwanie w postaci niezmienionej z moczem i powietrzem wydychanym.
Metabolizowanie alkoholu etylowego przebiega w komórkach wątrobowych (hepatocytach) przy udziale trzech enzymów. Są to:
Etanol w szczególnym ujęciu jest środkiem odurzającym o działaniu narkotycznym. Wypicie 150–250 g alkoholu etylowego w krótkim czasie może okazać się śmiertelne, choć nie są to zbyt częste przypadki i zwykle są one uwarunkowane innymi czynnikami takimi jak np. choroby układu krwionośnego.
Etanol jest substancją narkotyczną z kategorii depresantów. W małych dawkach – rzędu 30–35 ml (duże piwo, dwa kieliszki wódki) wywołuje on stan pobudzenia, przyspieszone bicie serca, rozszerzenie źrenic, zaprzestanie odczuwania zmęczenia i ogólną poprawę nastroju. U zdrowej, młodej osoby, która do tej pory nie spożywała alkoholu, wypicie 100 g etanolu (ok. 1/4 l wódki) powoduje już zwykle stan silnego zamroczenia – objawiający się utratą sprawności ruchowej, problemami z utrzymaniem równowagi, utratą kontroli nad własnymi emocjami. W skrajnych postaciach zamroczenie alkoholowe przejawia się czasami całkowitą utratą świadomości i zanikami pamięci, zanika zdolność koncentracji i oceny sytuacji, pamięć, mowa, widzenie staje się nieostre. Często alkohol leży u podstaw zachowań agresywnych i impulsywnych, a zaburzenie zdolności logicznego myślenia może powodować nieporozumienia, przez co osoby nadużywające alkoholu często wdają się w bójki.
Miara mocy uzależniającej wg Instytutu Cato dla nikotyny wynosi 100, dla etanolu 81, dla marihuany 21[potrzebne źródło]. Sporadyczne spożywanie etanolu zwykle nie powoduje uzależnienia, jednak systematyczne jego spożywanie – nawet w niewielkich ilościach – prowadzi do pełnego, fizycznego uzależnienia. Nagłe odstawienie lub zmniejszenie spożywania alkoholu powoduje wystąpienie objawów zespołu abstynencyjnego, a u ok. 5% alkoholików – majaczenia alkoholowego.Zespół uzależnienia od etanolu bywa nazywany także alkoholizmem.
Alkohol spowalnia aktywność ośrodkowego układu nerwowego, przez co zażywający go ludzie odczuwają odprężenie, podwyższoną pewność siebie, mimo że ich mowa oraz koordynacja ruchów zostają zaburzone.
Spożywaniu alkoholu towarzyszy złudne uczucie ciepła. Bierze się to stąd że alkohol przyśpiesza wymianę ciepła pomiędzy otoczeniem a organizmem poprzez przyspieszenie krążenia i rozszerzenie naczyń krwionośnych. Tak więc efekt rozgrzania wystąpi jedynie w ciepłym pomieszczeniu. Na mrozie nastąpi krótkotrwałe uczucie ciepła, następnie przyspieszenie wychłodzenia ciała co może doprowadzić do hipotermii a następnie śmierci.
Znaczne upojenie alkoholowe może skutkować ostrym nieżytem żołądka, a nawet prowadzić do groźnego krwotocznego zapalenia żołądka. Spożywanie działa niszcząco również na wątrobę, początkowo powodując jej odwracalne stłuszczenie, a po wielu latach picia nieodwracalną marskość, co przekłada się na komplikacje w przetwarzaniu substancji odżywczych trafiających do organizmu podczas trawienia. Upośledzone są też wtedy procesy detoksykacji. Do objawów marskości wątroby należą obrzęki (zatrzymywanie płynów w ustroju), żółtaczka, podbarwienie skóry i białkówek oczu, puchlina brzuszna i krwawe wymioty.
Spożycie alkoholu etylowego jest związane ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia raka dna jamy ustnej, raka gardła, krtani, przełyku i wątroby (w przypadku wystąpienia marskości tego narządu) oraz prawdopodobnie raka piersi, okrężnicy i odbytnicy.
Alkohol zmniejsza aktywność leukocytów, co powoduje spadek sprawności układu odpornościowego. U alkoholików zmniejsza się wytwarzanie trombocytów. Pod wpływem etanolu może się również zmniejszać potencja, mimo odczuwanego często w stanie nietrzeźwym podniecenia seksualnego.
Spożywanie alkoholu etylowego podczas ciąży może prowadzić do wystąpienia u dziecka alkoholowego zespołu płodowego.
Neurofarmakologia
Działanie alkoholu na komórki mózgu jest wielokierunkowe. Alkohol wpływa na błony komórkowe neuronów zwiększając ich płynność, przez co zaburzone są funkcje kanałów jonowych. Alkohol wchodzi także w bezpośrednie interakcje z receptorami GABA, NMDA, a także z receptorami acetylocholiny i serotoniny. Wykazano istnienie specyficznego miejsca wiążącego etanol na powierzchni tych receptorów [7]. Wpływ alkoholu na receptory może polegać na ich pobudzeniu lub zahamowaniu. Pod wpływem alkoholu dochodzi także do uwalniania endorfiny i dopaminy co warunkuje "nagradzające" działanie alkoholu. Regularne nadużywanie alkoholu powoduje "hiperaktywność" receptorów NMDA i nieaktywność receptorów GABA czego skutkiem jest wystąpienie zespołu abstynencyjnego.
Wytwarzanie etanolu do celów edukacyjnych
Za pomocą niektórych zestawów Małego chemika można wyprodukować alkohol etylowy, jednak ilość uzyskanego w ten sposób produktu jest bardzo mała. Zgodnie z instrukcją, do doświadczenia używa się niewielkiej retorty napełnionej wodą do 1/3 objętości, 2 kostek cukru i drożdży piwnych. Destylację przeprowadza się przez podgrzewanie retorty i schładzanie oparów w probówce zanurzonej w szklance zimnej wody. Ilość destylatu wynosi ok. 0,5 – 1 ml.
Zobacz też
- denaturat
- bimber, napój alkoholowy
- biopaliwa
- alkohol metylowy, zatrucie alkoholem metylowym
- miejsce wiązania anestetyków i alkoholi
- Ro15-4513 - antagonista alkoholu
- salsolinol
- substancja psychoaktywna
Przypisy
- ↑ Alkohol etylowy – Compound Summary (ang.). PubChem Public Chemical Database.
- ↑ R. Starkey, J. Norman, M. Hintze. Who Knows the Ka Values of Water and the Hydronium Ion. „J. Chem. Educ.”. 63 (6), ss. 473-474 (1986). doi:10.1021/ed063p473.
- ↑ Kalendarz chemiczny. Część pierwsza.. Warszawa: Państwowe Wydawnictwa Techniczne, 1954, ss. 178-179.
- ↑ Sławomir Podlaski. Paliwo z buraków. „Farmer”. 05/2007 (2007-03-15). [dostęp 2010-02-20].
- ↑ Sławomir Podlaski, Burak cukrowy jako surowiec do produkcji etanolu
- ↑ Ewa Czechowska. Auto na alkohol - czyli produkcja biopaliw w Brazylii. „Auto Świat”. 22/08, s. 14 (26.05.2008). [dostęp 2010-02-20].
- ↑ MP. Mascia, JR. Trudell, RA. Harris. Specific binding sites for alcohols and anesthetics on ligand-gated ion channels.. „Proc Natl Acad Sci U S A”. 97, ss. 9305-10 (2000). doi:10.1073/pnas.160128797. PMID 10908659.